Wat is schistosomiasis?
Schistosomiasis (Bilharzia) is een parasitaire worminfectie. Er zijn vijf verwante soorten die de mens kunnen infecteren. Wereldwijd zijn meer dan tweehonderd miljoen mensen geïnfecteerd met schistosomiasis. In de meeste gevallen geeft de infectie weinig klachten.
De infectie is op te delen in vier stadia:
– Invasiestadium
– Migratie- en maturatiefase
– Fase van gevestigde infectie
– Fase van ernstige chronische infectie
Tijdens het invasiestadium penetreren de larven van de parasiet de huid. Dit gaat in sommige gevallen gepaard met jeuk op de huid na het zwemmen in zoet water (een soort zwemmerseczeem).
De migratie- en maturatiefase begint twee tot zes weken na infectie. Tijdens deze fase kan acute schistosomiasis ontstaan. Dit wordt ook wel Katayamasyndroom genoemd. Deze fase gaat vaak gepaard met koorts. Deze ziekteverschijnselen ontstaan door de eerste eieren die de schistosoma produceren. De ziekteverschijnselen bestaan uit koorts, moeheid, spierpijn, hoesten, kortademigheid, diarree, gewichtsverlies, gewrichtspijn, roodheid op de huid, soms een vergrote lever of milt.
De symptomen tijdens de fase van een gevestigde schistosomiasisinfectie worden veroorzaakt door een reactie op de eieren van de parasiet. De eieren kunnen in de wand van de darm of blaas blijven steken. Verschijnselen bij schistosomiasis in de darmen zijn bloed en/of slijm op de ontlasting, buikpijn en diarree (soms dysenterie). Bij blaasschistosomiasis zien we bloed in de urine. Deze verschijnselen treden enkele maanden na de eerste infectie op.
In de fase van ernstige chronische infectie bij schistosomiasis zijn de eieren die in de wand van de darmen en/of blaas zaten via de bloedbaan in de lever en/of longen terecht gekomen. Deze verschijnselen ontstaan maanden tot jaren na de eerste infectie. Bij schistosomiasis in de darmen kan dit leiden tot klachten van de lever een vergrote milt en slokdarmproblemen. Bij blaasschistosomiasis kan het leiden tot blaaswandverkalking en littekenvorming wat op den duur kan leiden tot blaaskanker. Heel zelden komen de eieren in andere organen terecht dan de blaas en darmen. Bijvoorbeeld bij de geslachtsorganen of het zenuwstelsel. Dit kan ook op lange duur klachten opleveren, afhankelijk van waar de eieren voorkomen.
Hoe krijg je schistosomiasis?
Schistosomiasis komt voor in zoet oppervlaktewater in (sub)tropische gebieden. De meeste infecties worden opgelopen in sub-Sahara Afrika, maar ook in andere delen van Afrika, delen van Latijns-Amerika, de Caraïben, het Midden-Oosten, China, de Filipijnen en Zuidoost-Azië kun je schistosomiasis oplopen.
Waterslakken vormen de tussengastheer voor de parasiet.
Besmetting vindt plaats wanneer mensen zwemmen in water waarin deze slakken leven of dit (ongekookte) water drinken. De schistosomen kunnen door de huid dringen en zich vervolgens via de bloedbaan naar een andere plek in het lichaam verspreiden. Op die plek kunnen ze zich nestelen en eieren gaan vormen.
Hoe bescherm je jezelf tegen schistosomiasis?
Schistosomiasis voorkom je door contact met zoet oppervlaktewater te vermijden. Dat betekent dus niet zwemmen in rivieren en meren, ook niet wanneer de lokale bevolking dit wel doet.
In gebieden waar schistosomiasis veel voorkomt, is het ook verstandig om douchewater te vermijden wanneer dit water uit de meren en rivieren wordt gehaald.
Wanneer je toch in aanraking komt met water, kun je je huid het best gelijk afdrogen en niet aan de lucht laten opdrogen. Doe dat vooral naast de rand van zwemkleding, waar water minder snel opdroogt. Het kan ervoor zorgen dat larven die nog niet doorgedrongen zijn de huid ook niet verder kunnen penetreren.
Een infectie met schistosomiasis kun je niet voorkomen door vooraf of achteraf medicijnen in te nemen. Wanneer je ter plaatse medicatie aangeboden krijgt, bijvoorbeeld door duikscholen, moet je dat dus niet zomaar slikken. Vaccinatiecentrum.nl raadt je aan om na zoetwatercontact in de tropen altijd contact op te nemen met een arts om te kijken wat de beste strategie is.
Na blootstelling kunnen wij minimaal zes weken na terugkomst een bloedonderzoek op schistosomiasis uitvoeren. Er is geen vaccin dat beschermt tegen infectie met schistosomiasis.
Wat is de behandeling bij schistosomiasis?
Diagnose van schistosomiasis
Bij vermoedens of bij een zekere infectie van schistosomiasis kun je bij vaccinatiecentrum.nl een bloedonderzoek op antistoffen tegen de parasiet doen. Dit onderzoek wordt minimaal zes weken na het laatste zoetwatercontact uitgevoerd. Wanneer je eenmaal een positieve antistoffentest hebt gehad, zullen testen daarna altijd positief blijven. Nieuwe infecties kunnen dan niet meer met bloedonderzoek aangetoond worden.
Bij vaccinatiecentrum.nl kunnen we in sommige gevallen ook onderzoek doen naar eitjes in urine of ontlasting. Dit kan minimaal acht weken na zoetwatercontact.
Behandeling van schistosomiasis
Bij schistosomiasis wordt meestal het medicijn praziquantel toegediend. Dit medicijn werkt tegen de volwassen wormen en richt weinig aan in de andere stadia. Het is dan ook zinloos om dit preventief in te nemen of direct na contact met zoet water, want er zijn dan nog geen volwassen wormen aanwezig in het lichaam.
In gebieden waar schistosomiasis standaard voorkomt wordt soms periodiek een behandeling met praziquantel uitgevoerd om de morbiditeit tegen te gaan. Daarmee voorkom je geen nieuwe infecties of infecties die minder dan zes weken geleden plaatsvonden.
Mensen die geen symptomen hebben maar wel vaak zoetwatercontact hebben gehad in een gebied waar schistosomiasis veel voorkomt, worden geadviseerd om een medische keuring uit te laten voeren bij vaccinatiecentrum.nl. Dit advies wordt bijvoorbeeld aan expats gegeven.
Vragen of een afspraak maken?
Heb je vragen of wil je een afspraak maken voor een (bloed)onderzoek of medische keuring? Mail ons dan via info@vaccinatiecentrum.nl of bel 085 – 90 20 303.