Wat is rabiës?
Rabiës, ook wel hondsdolheid genoemd, is een ernstige infectie van de hersenen of het zenuwstelsel. Deze infectie ontstaat door het rabiësvirus, dat wordt overgedragen via contact met besmette dieren. In Nederland komen rabiësinfecties in principe niet voor; de ziekte wordt vrijwel altijd in het buitenland opgelopen. In Nederland komt een milde versie van het rabiësvirus bij vleermuizen voor, maar dit virus veroorzaakt vrijwel nooit een besmetting bij mensen. Vooralsnog wordt aangeraden om geen vleermuizen aan te raken en naar een arts te gaan wanneer je door een vleermuis bent gekrabd of gebeten.
Een infectie met het rabiësvirus verloopt in fasen. Zonder behandeling duurt het vanaf het moment van besmetting twintig tot negentig dagen voordat iemand ziek wordt. De duur van deze incubatietijd is afhankelijk van de plaats van besmetting. Hoe dichter bij het centrale zenuwstelsel de besmetting plaatsvindt, hoe sneller de ziekte doorgaans verloopt.
In de eerste fase komen klachten voor als:
· Een verminderde eetlust;
· Misselijkheid;
· Rillingen;
· Hoofdpijn;
· Overgeven.
In het daaropvolgende stadium komen neurologische klachten voor, zoals:
· Spierkrampen;
· Verlamming;
· Stuipen;
· Moeite met slikken en ademen.
Omdat het doorslikken van water of slijm op dat moment erg pijnlijk is, ontwikkelen sommige mensen watervrees.
De infectie heeft uiteindelijk een dodelijke afloop, vaak veroorzaakt door slik- en ademhalingsproblemen. Om deze reden is het belangrijk dat iedereen die naar een risicogebied gaat preventieve maatregelen neemt. Daarnaast is het belangrijk om snel actie te ondernemen wanneer iemand toch wordt gebeten of gekrabd.
Hoe krijg je rabiës?
Rabiës komt in principe overal ter wereld voor, behalve in Japan, Nieuw-Zeeland en Antarctica. Het risico op een rabiësinfectie verschilt per land. De kans op contact met bepaalde zoogdieren is in sommige landen groter dan in andere landen. Ook de activiteiten die tijdens de reis worden ondernomen zijn van invloed op het risico dat iemand loopt.
Het virus dat hondsdolheid veroorzaakt kan bij veel zoogdieren voorkomen. Het wordt daarom aangeraden om in het buitenland bij (wilde) dieren uit de buurt te blijven. Denk hierbij aan honden, katten, vleermuizen en apen. Contact met een groot deel van deze dieren is risicovol. Hoewel de kans dat het dier besmet is met rabiës zeer gering is, kan elk contact een potentieel gevaar betekenen. Behandeling is dan noodzakelijk.
Hoe bescherm je jezelf tegen rabiës?
Voorkomen is beter dan genezen, zeker in het geval van rabiës. Vermijd in het buitenland contact met dieren en let extra goed op kinderen. Kinderen zijn namelijk sneller geneigd om dieren aan te raken. Is er in jouw geval sprake van een verhoogd risico op rabiës tijdens je reis? Dan is het raadzaam om zowel preventieve maatregelen te treffen als een noodplan bij de hand te hebben. Je loopt een verhoogd risico op een rabiësinfectie wanneer:
- Je naar een gebied reist waar rabiës veel voorkomt;
- Je veel in aanraking verwacht te komen met (wilde of zwerf-) dieren, bijvoorbeeld vanwege je beroep;
- Je van plan bent om veel te fietsen (fietsers lopen een verhoogd risico op hondenbeten);
- Je langer dan drie maanden in een risicoland verblijft of vaak korte reizen maakt;
- Je kleine kinderen bij je hebt;
- Medische hulp niet snel bereikbaar is tijdens (een deel van) je reis.
Wanneer één of meer van deze kenmerken op jouw reis van toepassing zijn, kan het verstandig zijn om een preventieve rabiësvaccinatie te halen. Mocht je vervolgens tijdens je reis gebeten of gekrabd worden door een dier dat het virus bij zich kan dragen, dan is het stappenplan dat je daarna moet doorlopen een stuk eenvoudiger.
Wat doe je als je toch gebeten of gekrabd wordt?
Ongeacht je vaccinatiestatus moet je allereerst de wond goed schoonmaken. Dit doe je door de wond eerst minimaal tien minuten te spoelen met lauwwarm water en zeep. Daarna ontsmet je de wond, dit kan met alcohol 70% of jodium. Je mag de wond verbinden, maar niet hechten, het is belangrijk dat de wond openblijft.
Wat je na het ontsmetten moet doen wanneer je bent gebeten of gekrabd door een dier is afhankelijk van de vaccinaties die je vooraf hebt gehad. Zorg in ieder geval dat je de plek van de beet goed in de gaten houdt en dat je je vaccinatiepaspoort bij de hand houdt. Zo weet de arts die je helpt welke vaccinaties je hebt gehad en welke behandeling het best bij jou past.
Wanneer je volledig bent gevaccineerd moet je alsnog zo snel als mogelijk naar een arts. Je krijgt dan twee vaccinaties in drie dagen tijd. Laat deze ter plekke registreren in je vaccinatiepaspoort.
Ben je voor je reis niet gevaccineerd tegen rabiës en word je gebeten of gekrabd? Gebruik dan het noodnummer van je zorgverzekering en/of reisverzekering. Binnen 12 tot 24 uur moet begonnen worden met MARIG, ofwel human antirabiës immunoglobulin. Dit middel is in veel landen lastig te verkrijgen of is van matige kwaliteit. Ook wordt vervolgens een vaccinatieprogramma gestart, bestaande uit minimaal vier vaccinaties. Dit gebeurt meestal op dag 0, 3, 7, 14-28. Een ambassade of consulaat kan je vertellen waar het vaccin voorradig is.
Wanneer is een titerbepaling rabiës verstandig?
Wanneer je beroepsmatig veel in aanraking komt met dieren die mogelijk met het rabiësvirus zijn besmet, geldt voor jou een andere procedure. Ben je dierenarts, bioloog of onderzoek je vleermuizen? Dan loop je een sterk verhoogd risico en is het raadzaam om vier weken na je vaccinatie een titer controle te doen. Dit is een bloedtest waarbij jouw mate van bescherming tegen rabiës wordt bepaald.
Op basis van de uitslag kan worden besloten om een boostervaccinatie te doen. Vier weken na de boostervaccinatie wordt dan opnieuw een titer controle gedaan. Daarna moet de controle elk half jaar plaatsvinden. Zo weet je zeker dat je veilig je werk kunt blijven doen.
Daarnaast kan een boostervaccinatie worden aanbevolen wanneer je naar een zeer afgelegen gebied reist en het onwaarschijnlijk is dat je binnen 24 uur je behandeling kunt starten. Een boostervaccinatie biedt een langdurige bescherming van ten minste vijf jaar.
Hoe lang beschermt de rabiës vaccinatie?
De vaccinatie biedt na een volledige pre-expositie profylaxe (PrEP) serie levenslange bescherming tegen rabiës. Als behandeling is er geen anti-serum (MARIG) meer nodig. Wel kunnen er aanvullende vaccinaties als behandeling nodig zijn. Dit hangt af van de wond en wat voor dier het is geweest. Laat dit altijd door een arts of deskundige beoordelen.
Wat kost een rabiës vaccinatie?
Als je aan een aantal risicovoorwaarden voldoet wordt een rabiës vaccinatie in de meeste gevallen vergoed door je ziektekostenverzekering. Overleg met je zorgverzekeraar of de vaccinatie (gedeeltelijk) vergoed wordt. Voor meer informatie over de kosten kun je terecht op onze prijzenpagina.
Vragen of een afspraak maken?
Heb je vragen of wil je een afspraak maken voor een persoonlijk (reis)advies? Gebruik de button hieronder, mail ons via info@vaccinatiecentrum.nl of bel 085-9020303.